Zakłady Przemysłu Spirytusowego "Polmos" w Sieradzu

"Coraz bliżej do jubileuszu"

– Krzysztof Kilijanek "Rynki Alkoholowe" lipiec 2005 r.

Za dwa lata Zakłady Przemysłu Spirytusowego „Polmos” w Sieradzu będą świętować okrągłą rocznicę stulecia istnienia. Historia dziejów przedsiębiorstwa zaczyna się w 1907 roku, kiedy to tamtejszy przemysłowiec, Józef Modelski, wybudował gorzelnię z drożdżownią i rektyfikację spirytusu pod nazwą „Gorzelnia Przemysłowa i Rektyfikacja J. Modelskiego”.

Niewielki wówczas jeszcze zakład dał początek firmie, która przetrwała zabory i dwie wojny, a teraz wielkimi krokami zbliża się do pięknego jubileuszu. I choć w 1997 roku Ministerstwo Skarbu Państwa ustanowiło w sieradzkim Polmosie zarząd komisaryczny jako formę zarządzania przedsiębiorstwem, choć zmieniają się kolejni zarządcy, to można odnieść wrażenie, że najtrudniejszy moment działalności w warunkach gospodarki rynkowej firma ma już za sobą.

Jednak trudności i kłopoty nierozerwalnie są związane z dziejami zakładu. Pierwsze ciężkie chwile nadeszły zaledwie w kilka lat po uruchomieniu gorzelni, wraz z wybuchem w sierpniu 1914 roku pierwszej wojny światowej. Nowoczesna jak na tamte czasy fabryka została zniszczona przez uciekające z Sieradza wojska rosyjskiego zaborcy. Tak to opisał w monografii Sieradza z 1927 roku ks. Pogorzelski: Opuszczając Sieradz, moskale porozbijali i wypuścili do rowów około 30 000 wiader spirytusu, znajdującego się w Monopolu Ros. I w Rektyfikacji Modelskiego. Ludność z wiadrami i naczyniami łapała płynący spirytus. Potem rozbito składy spirytusu i wódek monopolowych, w których było około 150 000 butelek z okowitą i wódkami i rozebrano wszystko.

Od 1923 roku, po otrząśnięciu się z niewoli rosyjskiej i okupacyjnego najazdu Niemców, następuje szybki rozwój miasta. Działalność związana z produkcją wyrobów spirytusowych (gorzelnia, drożdżownia, rektyfikacja, rozlewnia) prowadzona była w kilku miejscach na terenie Sieradza. Potentatem był niewątpliwie Józef Modelski. Tak tamten okres w dziejach Sieradza został opisany w cytowanej już książce: Również zabiegami i pracą dzielnego przemysłowca Józefa Modelskiego staje wielka gorzelnia, a przy niej rektyfikacja i fabryka drożdży z bocznicą kolejową. Kilka rozdziałów dalej znajdujemy dokładny opis poszczególnych zakładów: Gorzelnia zatrudnia 18 ludzi, posiada własną bocznice kolejową. Drożdżownia zatrudnia 35 pracowników. Rektyfikacya oczyszczanie spirytusu, wyrób wódek, zatrudnia 8 pracowników. Sił zawodowych oraz biurowych we wszystkich trzech zakładach 8 osób.

Na terenie obecnego zakładu usytuowane były gorzelnie, gdzie produkowano spirytus melasowy surowy, i fabryka drożdży paszowych wraz z bocznicą kolejową. W 1936 roku spadkobiercy założyciela gorzelni i rektyfikacji utworzyli spółkę akcyjną pod nazwą „Sieradzkie Zakłady Przemysłowe Przemgor SA – Gorzelnia Przemysłowa w Sieradzu”.

Czas wojny, lata po wyzwoleniu

W czasie drugiej wojny światowej zakłady nie doznały szkód, natomiast w 1945 roku podczas wyzwolenia Sieradza urządzenia rektyfikacji zostały częściowo zniszczone. Rok później, na podstawie ustawy o przejęciu na własność państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej, gorzelnia przemysłowa została przekazana Państwowemu Monopolowi Spirytusowemu, który ja uruchomił oraz odbudował rektyfikację. Zdolność produkcyjna wynosiła 6 mln dm³ 100° spirytusu rocznie.

W 1948 roku zlikwidowano rektyfikację, a teren z budynkami i urządzenia przekazano przemysłowi zielarskiemu (Herbapol). Gorzelnię rozbudowano i zmodernizowano, uruchamiając w latach 1950-1951 dodatkowa kolumnę odpędową. W ten sposób zdolność produkcyjna gorzelni wzrosła do 7 mln dm³ 100° na rok. Zakład ciągle się modernizował i rozbudowywał. Efektem tych prac było m. In. uruchomienie produkcji suchego lodu oraz ciekłego dwutlenku węgla.

Od 1956 roku rozpoczęto utylizację drożdży pospirytusowych w postaci drożdży suszonych paszowych. Z kolei w latach 1967-1968, w trosce o zmniejszenie zanieczyszczeń środowiska naturalnego, powstał oddział zdrożdżowania wywaru melasowego, osiągając z biegiem lat produkcję drożdży paszowych w wysokości 2400 ton na rok. W 1973 roku wymieniono aparaty odpędowe na nowe o wydajności 10 mln l 100° rocznie.

W latach 70. wprowadzono rolnicze wykorzystanie odcieku podrożdżowegona polach indywidualnych gospodarstw rolnych za pomocą przenośnych urządzeń do deszczowania. W latach 80. z własnych funduszy zrealizowano dużą inwestycję pod nazwą „Rolnicze Zagospodarowanie Ścieków”. Stworzono stałą bazę pompowni ścieków w Dzirlinie oraz – na obszarze 218 ha – podziemną sieć hydrantów do deszczowania odcieku podrożdżowego.

W nawiązaniu do tradycji przedwojennego Sieradza, w 1976 roku postanowiono uruchomić w zmodernizowanych pomieszczeniach po magazynach wytwórnię wódek czystych wraz z zestawialnią wódek i magazynem wyrobów gotowych nr 1. Prace adaptacyjne i montażowe wykonała sposobem gospodarczym w ciągu dziewięciu miesięcy załoga.

Pierwsze produkowane tutaj wódki to Stołowa i Czysta, a następnie wszystkie inne ogólnopolmosowskie wódki czyste. Podstawowym wyposażeniem rozlewni były: myjka (typ MGD-31, prod. NRD), monoblok (typ VS 24/8 firmy Stork), etykieciarka (Passata wyd. 6000 szt./godz.).

Następnie w latach 1976-1978 wybudowano i uruchomiono leżakownię wódek gatunkowych i destylatów. W latach 80. wymieniono kadzie fermentacyjne w gorzelni oraz zainstalowano nowy zbiornik do magazynowania melasy o pojemności 1000 ton. Uruchomiono także urządzenie do zamkniętego obiegu wody pochłodniczej oraz wymieniono wyeksploatowany aparat odpędowy. Ponadto zmodernizowana została kotłownia, gdzie w miejsce starego pieca płomienicowego zainstalowano dwa kotły typu Ekonomik. W 1987 roku oddano również do użytku dwie nowe studnie głębinowe, które zastąpiły wyeksploatowane studnie z lat 20.

W 1990 roku wstrzymano produkcję ciekłego i suchego dwutlenku węgla, a w 1994 roku – drożdży paszowych i spirytusu surowego melasowego. W związku z likwidacją gorzelni i drożdżowni zaprzestano rozdeszczowywania wysokoobciążonych ścieków technologicznych na terenach rolniczych wsi Dzigorzew i Dzierlic. W tym kształcie działalność jest prowadzona po dziś dzień.

Połączenia i podziały

W 1974 roku połączono Gorzelnię Przemysłową w Sieradzu z Wytwórnią Wódek w Łodzi i Rektyfikacją w Kutnie. W efekcie ówczesnych przemian – bo modne było wtedy słowo „centralizacja” – powstały Łódzkie Zakłady Przemysłu Spirytusowego „Polmos”, wchodzące w strukturę wielozakładowego Przedsiębiorstwa Przemysłu Spirytusowego „Polmos” w Warszawie. Taki stan prawny obowiązywał do 1990 roku.

W 1990 roku Zakłady Przemysłu Spirytusowego „Polmos” w Sieradzu zostały wydzielone z Łódzkich Zakładów Przemysłu Spirytusowego, a rok później, decyzją Sądu Rejonowego, wpisano je do rejestru przedsiębiorstw państwowych i do dziś funkcjonują jako samodzielne przedsiębiorstwo.

Czas przemian

Obiekty produkcyjne i pomocnicze oraz infrastruktura były w trakcie funkcjonowania sieradzkiego zakładu wielokrotnie przebudowywane. Szczególnie znaczącym zmianom ulegało ich przeznaczenie i wyposażenie, na bieżąco bowiem zmieniano je i dostosowywano w miarę możliwości do potrzeb rynkowych. Proces ten nabrał olbrzymiego przyspieszenia w latach 90. wraz z tworzeniem się gospodarki rynkowej.

W 1992 roku w zmodernizowanym i powiększonym budynku po fabryce suchego lodu, uruchomiono drugą linię rozlewniczą wódek oraz magazyn wyrobów gotowych nr 2. Rok później oddano do użytku ekologiczną kotłownię olejową wyposażoną w dwa kotły olejowe Standard Kessel oraz trzy podziemne zbiorniki oleju opałowego, a także stację uzdatniania wody firmy Peters.

W 2000 roku zakupiono kolejną nowoczesną stację demineralizacji wody metodą odwróconej osmozy firmy Euro. W 2002 roku rozbudowano zestawialnię  wódek i nalewów owocowych.

Uruchomiono też półautomatyczną linię produkcyjną do ręcznego rozlewu niektórych asortymentów wódek. W budynkach po wytwórni drożdży stworzony został magazyn wyrobów gotowych nr 3.

Istniejące obecnie obiekty wznoszono w równych okresach. Najstarsze z nich, np. zabytkowy główny budynek gorzelni – dziś w większości nieużywany – pochodzą z początków działalności firmy.

Obecnie w sieradzkim Polmosie pracują dwie automatyczne linie produkcyjne do rozlewu wódek czystych i gatunkowych. Zakład posiada również dwie półautomatyczne linie do produkcji różnych typów i asortymentów napojów spirytusowych. Wyposażone są w nowoczesne urządzenia produkcyjne znanych na świecie firm: Stork, Kosma czy Bodini. Istnieje duża baza magazynowa spirytusu i wyrobów gotowych. Firma posiada własną kotłownię olejową oraz ujęcie wody, składające się z trzech studni głębinowych położonych na terenie zakładu. Powodem do dumy jest również duży zapas wody wydobywanej z pokładów górnej kredy oraz najnowsze urządzenia do zmiękczania i demineralizacji.

Od czasu uzyskania samodzielności w 1991 roku systematycznie są wprowadzane do produkcji nowe gatunki wódek i coraz to nowsze rodzaje opakowań. Uznanie odbiorców zyskały wyroby oparte o własne oryginalne receptury.

Wielkość produkcji i asortyment zmieniały się na przestrzeni lat. Największą produkcję i sprzedaż odnotowano w roku 1994 – 26,6 mln butelek (5,3 mln l 100°) oraz rok później – 25,7 mln butelek (5,1 mln l 100°). Największy udział asortymentowy w portfolio firmy stanowiły własne marki, Sieradzka Wódka Czysta i NIE – Urban Vodka. Produkowano też wódki czyste – VIP, Nord Vodka, Grenlandia, Brydżowa, Nova, gatunkowe – Mata-Hari, Euro Vodka, Żeńszeniówka, Winiak Sieradzki i whisky Long Joy.

W latach 1998-2001 przedsiębiorstwo prowadziło produkcję wódek na zlecenie Belvedere Dystrybucja Sp. z o.o. W tym czasie sprzedaż własnych marek stanowiła niewielki procent. Po zakończeniu tej współpracy kolejne lata stanowiły odbudowywanie pozycji firmy na rynku poprzez wprowadzenie kolejnych marek własnych i budowanie sieci dystrybucji. Obecnie alkohole produkowane w ZPS „Polmos” w Sieradzu dostępne są w hurtowniach na terenie całej Polski. Rozwija się sprzedaż wódek do krajów UE, a także eksport poza jej granice. Przedsiębiorstwo tworzy własną sieć sprzedaży detalicznej. Obecnie funkcjonuje 10 sklepów branżowych.